Safra daşları safra kesesinde və ümumi safra kanalında meydana gəlir, bədənin həzm fermentlərini daşımaq və çatdırmaq üçün istifadə etdiyi quruluşlar. Anormallıqlar olduqda, öd kisəsində və ətrafında öd daşları əmələ gələ bilər. Bu daşların diametri bir neçə millimetrdən bir neçə santimetrə qədər ola bilər və ümumiyyətlə simptomlara səbəb olmur. Öd daşlarının meydana gəlməsinə metabolik, genetik, immun və ətraf mühit faktorları da daxil olmaqla bir çox faktor kömək edə bilər. Safra daşları, safra daşına səbəb olan incə simptomlara və xəstəliklərə diqqət yetirilərək diaqnoz qoyulur. Ancaq rəsmi bir diaqnoz və düzgün müalicə üçün bir həkimə müraciət etməlisiniz.
Addımlar
4 -cü hissə 1: Öd daşı simptomlarının tanınması
Addım 1. Öd daşlarının çox vaxt asemptomatik olduğunu unutmayın
Öd daşları onilliklər ərzində heç bir mənfi təsir olmadan mövcud ola bilər. Öd daşları olduqda insanların çoxu heç bir simptom yaşamır; əslində insanların yalnız 5-10% -i safra daşının bəzi əlamətlərini inkişaf etdirir. Öd daşı xəstəliyinizdən şübhələndiyiniz təqdirdə nə axtarmaq lazım olduğunu bilməyinizi çətinləşdirə bilər və rəsmi diaqnoz üçün həkimə müraciət etməyinizin vacibliyini göstərir.
Safra daşları olan insanların sayının yarısından çoxu hətta simptomlar yaşayır
Addım 2. Biliyer koliklə qarşılaşdığınıza diqqət yetirin
Öd daşları olan insanlar qarnının sağ üst nahiyəsində (sağ üst quadrant ağrısı) və ya sternumun alt hissəsinin qarşısında (epiqastrik ağrı) təkrarlanan ağrı yaşaya bilərlər. Ağrı, ürəkbulanma və qusma ola bilər. Biliyer kolik olaraq bilinən ağrı ümumiyyətlə 15 dəqiqədən çox davam edir və bəzən arxaya doğru yayıla bilər.
- Xəstələr ilk dəfə ağrı hiss etdikdən sonra təkrarlanan safra kolikası epizodları yaşayacaqlar. Bundan əlavə, safra kolikası tez -tez baş verir və sonra yox olur. Bu ağrını ildə bir neçə dəfə hiss edə bilərsiniz.
- Bu simptomu digər həzm və ya qarın ağrısı ilə qarışdırmaq asan ola bilər.
- Safra kolikasından əziyyət çəkdiyinizi düşünürsünüzsə, həkiminizə müraciət edin.
Addım 3. Böyük və ya yağlı yemək yedikdən sonra nə hiss etdiyinizə diqqət yetirin
Böyük və ya yağlı yemək yedikdən sonra qarın ağrısı və/və ya safra kolikası olub olmadığına baxın, məsələn pastırma və kolbasa ilə yağlı səhər yeməyi və ya Şükran günü kimi böyük bir bayram yeməyi. Ağrı və/və ya safra kolikası yaşamağın ən çox ehtimal olunduğu anlardır.
Bəzi xəstələrdə infeksiya əlamətləri olmayan kiçik safra kolikası tibbi müdaxilə olmadan tolere edilə bilər
Addım 4. Arxa və ya çiyinlərə yayılan şiddətli qarın ağrısına baxın
Bu, safra daşlarının səbəb olduğu öd kisəsi iltihabının əsas simptomudur. Ağrı ümumiyyətlə nəfəs alanda pisləşir.
Çiyin bıçaqları arasında və xüsusi olaraq sağ çiyninizdə ağrı yaşaya bilərsiniz
Addım 5. Atəş üçün test edin
Öd kisəsi iltihabı safra kolikasından daha ciddidir və hərarətin şiddətinə görə iki simptom arasında fərq qoymağın ən yaxşı yoludur. Öd kisəsi iltihabından qorxursanız dərhal həkimə müraciət etməlisiniz.
- İnfeksiya xəstələrin təxminən 20 faizində inkişaf edir və şəkərli diabet xəstələrində daha yüksəkdir.
- İnfeksiya qanqrenaya və öd kisəsinin perforasiyasına səbəb ola bilər.
- Sarılıq qızdırma ilə də müşayiət oluna bilər. Sarılıq gözlərin (skleranın) və dərinin sararması ilə özünü göstərə bilər.
4 -dən 2 -ci hissə: Risk Faktorlarını Anlamaq
Addım 1. Yaşın təsirinə diqqət yetirin
Öd daşlarının inkişaf riski yaşla birlikdə artır. Əslində öd daşı xəstəliyi bir insanın altmış -yetmiş yaşlarında olanda zirvəyə çatır.
Addım 2. Cinsiyyətin rolunu anlayın
Qadınlarda öd daşı xəstəliyi kişilərə nisbətən daha çox diaqnoz qoyulur; bu baxımdan 2-3: 1 nisbəti var. Qadınların 25 % -i 60 yaşına çatdıqda öd daşına sahib olacaqlar. Bu cinsi balanssızlıq qadınların daha çox sahib olduğu estrogen hormonunun təsirindən qaynaqlanır. Estrogen qaraciyəri xolesterolu çıxarmağa stimullaşdırır və bir çox öd daşı xolesteroldan hazırlanır.
Hormon əvəzedici dərmanlar alan qadınlarda östrojen səbəbiylə öd daşı riski artır. Hormon müalicəsi safra daşlarının inkişaf riskini iki və ya üç dəfə artıra bilər. Eynilə, doğum nəzarət həbi də qadın hormonlarına təsir etdiyi üçün öd daşı əmələ gəlməsinə kömək edə bilər
Addım 3. Hamiləliyin bir risk faktoru olduğunu anlayın
Hamilə olsanız, safra daşları ehtimalının artacağını gözləyin. Hamilə qadınların hamilə olmayan qadınlara nisbətən yuxarıda sadalananlar kimi simptomlar inkişaf etdirmə ehtimalı daha yüksəkdir.
- Safra kolikası və ya öd kisəsi iltihabından şübhələnirsinizsə dərhal həkimə müraciət edin.
- Öd daşları hamiləlikdən sonra cərrahiyyə və dərman olmadan yox ola bilər.
Addım 4. Genetik markerlərə diqqət yetirin
Şimali Avropalılar və İspaniyalılar safra daşları üçün yüksək risk qruplarıdır. Bəzi Yerli Amerikalılar, xüsusən Peru və Çilidəki qəbilələrdə safra daşları çox yüksəkdir.
Ailə tarixi də əhəmiyyətli ola bilər. Öd daşları olan bir ailə üzvünün olması, daha yüksək riskə sahib olduğunuzu göstərə bilər. Bununla birlikdə, bu risk faktoru ilə bağlı araşdırmalar hələ yekunlaşmamışdır
Addım 5. Əvvəllər mövcud olan tibbi şərtləri və ya xəstəlikləri nəzərdən keçirin
Crohn xəstəliyi, siroz və ya qan xəstəliklərindən əziyyət çəkirsinizsə, həkiminizlə məsləhətləşin, çünki bunların hamısı safra daşları üçün risk faktorlarıdır. Orqan transplantasiyası və uzun müddətli IV qidalanma da öd daşına səbəb ola bilər.
Şəkərli diabet xəstələrində həm daş daşları, həm də öd kisəsi xəstəliyi, daşsız inkişaf riski yüksəkdir. Bu, çox güman ki, çəki və piylənmə ilə əlaqədardır
Addım 6. Həyat tərzi faktorlarının da risk faktorları olduğunu unutmayın
Piylənmə və tez -tez pəhriz saxlamağın öd daşı riskini 12-30 faiz artırdığı müəyyən edilmişdir. Obez insanlarda qaraciyər daha çox xolesterol istehsal edir və safra daşlarının təxminən 20 faizi xolesteroldan əmələ gəlir. Ümumiyyətlə, tez -tez kilo vermək və itirmək safra daşlarına səbəb ola bilər. Bədən çəkisinin 24 faizindən çoxunu itirənlər və həftədə 3,3 kilodan çox arıqlayan insanlar üçün risk ən yüksəkdir.
- Bundan əlavə, yüksək miqdarda yağ və xolesterol ehtiva edən diyetlər, xolesterol öd daşlarının (sarı rəngdə görünən ən çox yayılmış daş daşı) meydana gəlməsi üçün əsas ola bilər.
- Aktiv deyilsinizsə və oturaq həyat tərzi sürürsünüzsə, öd daşı riski daha yüksəkdir.
Addım 7. Bəzi dərmanların safra daşının inkişafına təsir edə biləcəyini unutmayın
Erkən yaşda doğum nəzarət həblərinin istifadəsi, yüksək dozada estrogen əvəzedici terapiya, kortikosteroid və ya sitostatik müalicələrin xroniki istifadəsi və xolesterolu aşağı salmaq üçün istifadə olunan dərmanlar öd daşları inkişaf etdirmə ehtimalınızı artıra bilər.
4 -cü hissə 3: Öd daşlarının tibbi diaqnozu
Addım 1. Qarın boşluğunun ultrasəsindən keçin
Öd daşlarının diaqnozu və fərqləndirilməsi üçün ən yaxşı test ultrasəsdir. Sonik dalğaların qarnınızdakı yumşaq toxumaların görüntüsünü meydana gətirdiyi ağrısız bir görüntü üsuludur. Təcrübəli bir mütəxəssis öd kisəsində və ya ümumi öd yolunda safra daşları tapa bilər.
- Bu test fərdlərin təxminən 97-98% -də öd daşlarını aşkar edə bilər.
- Ultrasəs proseduru, eşitilməyən səs dalğalarını bədəninizə əks etdirərək öd kisənizin görüntüsünü yaradan zərərsiz bir maşından ibarətdir. Ultrasəs mütəxəssisiniz qarınınıza səs dalğalarının bədəninizdən keçməsinə və daha dəqiq aşkarlanmasına kömək edəcək bir gel tətbiq edəcək. Bu ağrısız prosedur ümumiyyətlə 15-30 dəqiqə ərzində tamamlanır.
- Testdən 6 saat əvvəl yemək yeməməlisiniz.
Addım 2. Kompüter tomoqrafiyası (KT) müayinəsi təyin edin
Doktorunuz bölgənin fotoşəkillərini çəkmək istəyirsə və ya ultrasəs aydın bir şəkil verməyibsə, bir CT tomoqrafiyası lazım ola bilər. CT müayinəsi, kompüter tərəfindən şərh ediləcək xüsusi rentgen şüalarından istifadə edərək öd kisənizin kəsik şəklini yaradacaq.
- Vücudunuzu təxminən 30 dəqiqə skan edəcək silindrik, çörək şəkilli bir maşında yatmanız istənəcək. Prosedura nisbətən tezdir və ağrılı olmayacaq.
- Bəzi hallarda həkim CT skanerindən çox maqnit rezonans görüntüləmə (MRT) aparatından istifadə etməyi üstün tuta bilər. Bu tip görüntülər oxşar bir quruluşa malikdir və daxili orqanlarınızın dəqiq bir görüntüsünü yaratmaq üçün maqnit dalğalanmalarındakı dəyişikliklərdən istifadə edəcək. Bu prosedur bir saata qədər davam edə bilər və silindrik bir tarama cihazının içərisində uzanmağınızı əhatə edəcək.
- BT -nin ultrasəs üzərində heç bir üstünlüyü yoxdur, ancaq CT, safra kisəsindən bağırsağa safra daşıyan kiçik öd borusu olan ümumi öd yolundakı bir daşı ayırd edə bilər.
Addım 3. Qan testi alın
Qarın infeksiyasından şübhələnirsinizsə, tam qan sayımı (CBC) adlı bir qan testi ala bilərsiniz. Qan testi, öd kisəsindəki daha böyük bir infeksiyanın cərrahiyyə tələb edib -etməyəcəyini təyin edə bilər. Qan testləri, sarılıq və pankreatit də daxil olmaqla infeksiyaya əlavə olaraq safra daşlarının səbəb olduğu digər ağırlaşmaları da ortaya çıxara bilər.
- Bu qan testi standart bir qan testidir. Sağlamlıq xidmətiniz və ya bir texnikiniz, damarlarınızdan qanı kiçik flakonlara çəkmək üçün kiçik bir iynə istifadə edərək həkim tərəfindən tələb olunan məlumatlar üçün laboratoriya tərəfindən analiz ediləcək.
- Lökositoz və yüksək C-reaktiv zülal, safra daşlarının səbəb ola biləcəyi öd kisəsinin iltihabı olan kəskin xolesistit ilə əlaqəli göstəricilərdir. Həkiminiz bu səviyyələri, standart elektrolit panelini və tam qan sayımı analizini yoxlaya bilər.
Addım 4. Endoskopik retrograd xolangiopankreatoqrafiyadan (ERCP) keçin
Həkiminiz, mədə və bağırsağınızın bir hissəsini araşdırmaq üçün ağzınıza və həzm sisteminizə barmağın qalınlığında elastik bir borunun yerləşdirildiyi invaziv bir prosedur olan bir ERCP tövsiyə edə bilər. Həkim, bu qədər invaziv prosedur zamanı safra daşları aşkar edərsə, çıxarıla bilər.
- Xüsusilə insulin, aspirin, qan təzyiqi həbləri, kumadin, heparin qəbul edirsinizsə, bütün dərmanlarınızı həkiminizə bildirin. Bu dərmanlar müəyyən prosedurlar zamanı qanaxmanı təsir edə bilər və sizdən dərman rejimini düzəltmək istənə bilər.
- Prosedurun invaziv təbiəti səbəbiylə sizi yuxuya aparan dərmanlar alacaqsınız və prosedurdan sonra sizi müşayiət edə biləcək və ya evinizə aparacaq birinin olması məsləhət görülür.
Addım 5. Qaraciyər funksiyası testləri (LFT) zamanı safra daşlarını çıxarın
Həkiminiz artıq mümkün qaraciyər xəstəliyi və ya siroz üçün testlər yazırsa, hər hansı bir dengesizlik olub olmadığını təyin edərək öd kisəsi problemlərini yoxlaya bilər.
- Bu test, safra daşlarından şübhələnən əlavə sübutlar vermək üçün qan testi zamanı tələb oluna bilər.
- Həkiminiz bilirubin səviyyələrini, qamma-glutamil transpeptidaz (GGT) və qələvi fosfataz səviyyələrini yoxlayacaq. Bu səviyyələr yüksəlsə, öd daşlarınız və ya öd kisənizlə bağlı başqa bir probleminiz ola bilər.
4 -cü hissə 4: Öd daşlarının qarşısının alınması
Addım 1. Yavaş -yavaş arıqlayın
Arıqlamağa çalışırsınızsa, pəhriz saxlamayın. Bol təzə meyvə və tərəvəz, kompleks karbohidratlar (tam buğda çörəyi, makaron və düyü kimi) və zülal daxil olmaqla sağlam, balanslaşdırılmış yeməklər yeməyi hədəfləyin. Kilo vermək məqsədiniz həftədə bir -iki kilo arıqlamaq və bundan artıq olmamalıdır.
Yavaş, lakin davamlı arıqlamaq öd daşı riskini azalda bilər
Addım 2. Heyvan yağlarını istehlakınızı azaldın
Kərə yağı, ət və pendir, xolesterolu artıran və safra daşına səbəb olan bir pəhrizə kömək edə bilər. Yüksək yağ və xolesterin, kliniki olaraq ən çox görülən sarı safra daşları olan xolesterol daşlarına səbəb olur.
- Bunun əvəzinə mono doymuş yağları seçin. Bu yağlar safra daşları riskini azalda bilən "yaxşı xolesterol" səviyyənizi artırır. Kərə yağı və kərə yağı kimi doymuş heyvan yağlarından zeytun və kanola yağlarını seçin. Kanola, kətan toxumu və balıq yağında olan Omega-3 yağ turşuları da öd daşı riskini azaltmağa kömək edə bilər.
- Fındıq da sağlam yağlardır və bəzi araşdırmalar qoz və badam kimi yer fıstığı və ağac qozu yeyərək öd daşlarının inkişaf riskini azalda biləcəyinizi göstərir.
Addım 3. Hər gün 20 ilə 35 qram lif yeyin
Lif qəbulu safra daş riskini azalda bilər. Yüksək lifli qidalara paxlalılar, qoz -fındıq və toxum, meyvə və tərəvəz və tam taxıl daxildir. Yalnız pəhriz yolu ilə kifayət qədər lif əldə etməkdə çətinlik çəkməməlisiniz.
Bununla birlikdə, kətan unu kimi lif əlavələri də qəbul edə bilərsiniz. Tez düzəltmək üçün bir stəkan alma şirəsi (səkkiz unsiya) içərisində bir çay qaşığı kətan ununu birləşdirin
Addım 4. Karbohidratlarınızı diqqətlə seçin
Şəkər, makaron və çörək öd daşlarına kömək edə bilər. Safra daşları və öd kisəsinin çıxarılması riskini azaltmaq üçün taxıl, meyvə və tərəvəz yeyin.
Bəzi araşdırmalar, yüksək karbohidrat qəbulu ilə safra daşlarının artması arasında bir əlaqə olduğunu irəli sürdü. Bunun səbəbi, karbohidratların bədəndə şəkərə çevrilməsidir
Addım 5. Orta səviyyədə qəhvə və spirt içmək
Bəzi araşdırmalar gündəlik qəhvə içməyin və həddindən artıq miqdarda spirt içməyin (gündə 1-2 içki) öd daşı riskinin azalmasına səbəb ola biləcəyini göstərir.
- Qəhvənin tərkibində olan kofein safra kesesinin daralmasını stimullaşdırır və safra xolesterolunu azaldır. Araşdırmaya görə, çay və soda kimi digər kofeinli içkilərin də eyni təsiri olmadığı görünür.
- Araşdırmalar gündə bir ons spirt belə içməyin bəzi insanlarda öd daşı riskini 20%azalda biləcəyini göstərdi.
